نرماله كردن فولاد چیست؟
با پیشرفت صنعت و ازدیاد ساخت‌وسازها، فولاد به یک عنصر جدایی‌ناپذیر در اغلب بناها تبدیل شده و کاربرد آن روزبه‌روز گسترش می‌یابد. در این میان، نرماله کردن یکی از شگردهای عملیات حرارتی است که برای بهبود ویژگی‌های شیمیایی، مکانیکی و ساختار میکروسکوپی فولاد به کار می‌رود. این مطلب به تفصیل به بررسی این فرآیند، کاربردهای آن، اهمیت، نقاط قوت و همچنین تمایز آن با آنیل کردن خواهد پرداخت.
آنچه در این مقاله میخوانید
اهمیت نرماله کردن فولاد
نرماله کردن فولاد، فرآیندی است بنیادی که نه تنها باعث می شود تا کارهای حرارتی در مراحل بعدی آسان تر انجام شود بلکه باعث کاهش نقص و مشکلات فولاد که در مراحل قبل ایجاد شده است هم می گردد. این توانایی ویژه در بهبود ساختار و خواص فولاد، جایگاه ویژه‌ای به آن در صنعت می‌بخشد.
فرآیند نرمالیزه کردن فولاد
در عملیات نرماله کردن فولاد، خنک‌سازی قطعه اهمیت ویژه‌ای دارد؛ به جای استفاده از کوره، قطعه را در هوای آزاد رها می‌کنند تا به تدریج سرد شود. نکته قابل توجه این است که هر چه ابعاد و ضخامت قطعه بزرگ‌تر باشد، باید سرعت سرد شدن را افزایش داد. لازم به ذکر است که بین دمای تبدیل آستنیت و سرعت سرد شدن، یک رابطه معکوس وجود دارد؛ به این معنی که با افزایش سرعت سرد شدن، دمای تبدیل آستنیت کاهش یافته و ساختار پرلیت ریزتری به دست می‌آید.
به طور کلی این فرآیند شامل سه مرحله زیر می شود:
- مرحله بازیابی: در این مرحله برای کاهش تنش های داخلی از یک نوع دستگاه گرمایشی استفاده می کنند تا دمای ماده افزایش یابد.
- تبلور مجدد: در مرحله بعد ماده باید در دمای پایین حرارت داده شود.
- مرحله رشد دانه‌ها: در این گام، بلورهای تازه به طور کامل توسعه می‌یابند. برای مدیریت اندازه نهایی این بلورها، ماده را با نرخی حساب‌شده خنک می‌کنند. برآیند تکمیل این مراحل سه‌گانه، دستیابی به ماده‌ای است که انعطاف‌پذیری بیشتری داشته و سختی آن کاهش یافته است.
مزایای نرماله کردن فلزات
مزایای نرماله کردن فولاد شامل موارد زیر می شوند:
-
افزایش دوام
عملیات نرماله کردن فولاد، به فولاد خاصیت مقاومت و سختی بیشتری می‌بخشد. این توانایی ویژه، آن را برای استفاده در صنایع و ساخت قطعاتی که در معرض فشار و ضربه هستند، بسیار ایده‌آل می‌سازد.
-
افزایش چقرمگی
با اجرای توانایی ویژه نرماله کردن فولاد، قطعه در برابر شکستن، دوام بیشتری از خود نشان می دهد. این مزیت (چقرمگی) در موقعیت‌های پرفشار، بسیار با اهمیت است.
-
یکنواخت کردن ساختار بلوری
در این فرآیند، کوچک شدن بلورها و هم اندازه شدن آن ها سبب می شود تا ویژگی های مکانیکی ماده افزایش یابد.
-
بالا رفتن پایداری حرارتی
فولادی که تحت فرایند نرماله کردن قرار گرفته باشد، در برابر حرارت پایداری بیشتری از خود نشان می‌دهد و ویژگی‌هایش کمتر دستخوش دگرگونی می‌شوند.
-
سهولت در عملیات ماشین کاری
توانایی ویژه نرماله کردن، به فولاد سطحی یکنواخت‌تر و نرم‌تر می‌بخشد. این تغییر، قابلیت پردازش ماشینی آن را به شکل چشمگیری ارتقا می‌دهد.
کاربردهای نرمالیزه کردن فولاد
در دنیای صنعت، گاهی با قطعاتی روبرو می‌شویم که شکل هندسی یکنواختی ندارند. این تفاوت در ابعاد باعث می‌شود بخش‌های مختلف قطعه با سرعت‌های متفاوتی سرد شوند و در نتیجه، ساختار نهایی آن‌ها یکدست نباشد. در چنین شرایطی، عملیات نرماله کردن یک راهکار مؤثر برای دستیابی به یک ساختار داخلی همگن‌تر و منسجم‌تر در سراسر قطعه است.
فولادهای ریخته‌گری شده معمولا دارای بلورهای درشت و فریت سوزنی‌شکل هستند. در چنین مواردی، عملیات حرارتی نرماله کردن می‌تواند به ایجاد یک ساختار ریزدانه و مطلوب کمک شایانی کند.
تفاوت های نرماله کردن فولاد و آنیل کردن
نرماله کردن فولاد و آنیل کردن آن شامل تفاوت های مخصوصی می شود که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم داشت:
- در عملیات نرماله کردن، دمای حرارت‌دهی از آنیل کردن بیشتر است که نتیجه آن انحلال‌پذیری بالاتر و همگن‌سازی بهتر ساختار خواهد بود.
- تفاوت اصلی بین آنیل کردن و نرماله کردن فولاد در روش خنک‌سازی است: در آنیل کردن، قطعه درون کوره به آرامی سرد می‌شود، در حالی که در نرماله کردن، فولاد در فضای باز و بیرون از کوره، در معرض هوای محیط قرار گرفته و به تدریج دما از دست می‌دهد.
- فولادی که با توانایی ویژه نرماله کردن فرآوری شده باشد، در مقایسه با نمونه آنیل‌شده، ساختار بلوری ظریف‌تری پیدا می‌کند.
- ساختار ریزدانه فولاد نرماله شده، به افزایش مقاومت آن در مقایسه با فولاد آنیل‌شده منجر می‌شود.
- توانایی شکل‌پذیری فولاد نرماله شده، در قیاس با نمونه آنیل‌شده، کمتر است.
- توانایی ویژه نرماله کردن فولاد برای بهبود ساختار قطعاتی کاربرد دارد که فرآیندهای نورد گرم و کشش را پشت سر گذاشته‌اند. در مقابل، آنیل کردن برای رهایی از تنش‌های ناشی از نورد سرد به کار می‌رود.
نرمالیزه کردن برای چه فولادهایی مناسب است؟
توانایی ویژه نرماله کردن عمدتا برای فولادهای کربنی و برخی فولادهای آلیاژی با کربن متوسط کاربرد دارد. این فرآیند به‌ویژه برای فولادهای ریخته‌گری شده که دارای ساختار درشت‌دانه و غیریکنواخت هستند، بسیار مفید است؛ چرا که به ریزتر شدن دانه‌ها و یکنواخت‌سازی ساختار کمک می‌کند.
این مقاله را حتما بخوانید: فولاد سبز چیست؟ هر آنچه باید بدانید!
همچنین، فولادهایی که تحت نورد گرم یا فورجینگ قرار گرفته‌اند و دچار کشیدگی دانه‌ها یا تفاوت در سرعت سرد شدن مقاطع مختلف شده‌اند، از نرماله کردن بهره می‌برند تا خواص مکانیکی آن‌ها در سراسر قطعه همگن شود. این عملیات در نهایت، به افزایش قابلیت ماشین‌کاری و کاهش تنش‌های داخلی در این نوع فولادها منجر می‌شود.
نتیجه گیری
نرماله کردن فولاد، یک توانایی ویژه حرارتی حیاتی است که برای بهینه‌سازی خواص مکانیکی و ساختار فولاد انجام می‌شود. این فرآیند، با خنک‌سازی در هوای آزاد، به ریزتر شدن و یکنواخت شدن دانه‌ها، افزایش استحکام و مقاومت در برابر ترک‌خوردگی و بهبود قابلیت ماشین‌کاری کمک می‌کند. نرماله کردن به‌ویژه برای فولادهای ریخته‌گری شده یا آن‌هایی که تحت نورد گرم قرار گرفته‌اند، ساختاری یکدست‌تر و خواصی مطلوب‌تر به ارمغان می‌آورد و آن را برای کاربردهای صنعتی گوناگون آماده می‌سازد.
