تختال، قطعه‌ای مستطیلی شکل از جنس فولاد است که برای استفاده در قطعات فولادی در کارخانه ها از آن استفاده می کنند. این محصول که در زبان انگلیسی اسلب نامیده می‌شود، در ایران با نام “تختال” شناخته می‌شود و به دلیل نقش مهمی که در تولید ورق‌های فولادی ایفا می‌کند، از اهمیت بالایی برخوردار است. قیمت تختال نیز به تبع آن، برای تولیدکنندگان ورق‌های فولادی حائز اهمیت است.

تختال‌ها عمدتاً از فولاد کربنی ساخته می‌شوند، اما انواع دیگری از جنس فولاد زنگ نزن نیز وجود دارند که در صنایع خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این قطعات فولادی از ترکیب عناصر مختلفی مانند آهن، کروم، مس، منگنز، نیکل، سیلیسیوم و مولیبدن تشکیل شده‌اند و مشخصات فنی آنها از طریق کدهای استانداردی که بر روی آنها حک شده است، قابل شناسایی است.

آنچه در این مقاله میخوانید

انواع روش تولید اسلب

محصولاتی که از جنس فولاد هستند، معمولا توسط یک تکنولوژی یکسان تولید می شوند، با این حال برای تولید این قطعات می توان از سه روش مختلف استفاده کرد که در ادامه به بیان آن ها خواهیم پرداخت:

روش سنتی کوره بلند

تولید تختال به روش کوره بلند، فرآیندی سنتی و رایج در ایران است که با توجه به ذخایر غنی زغال‌سنگ مرغوب در کشور، از مزایای اقتصادی و فنی قابل توجهی برخوردار است. در این روش، ابتدا مخلوطی از سنگ آهن و آهک در کوره بلند ذوب شده و چدن مذاب تولید می‌شود. سپس، با انجام فرآیندهای تصفیه و کاهش میزان کربن، فولاد خام به دست می‌آید. در مرحله بعد، فولاد مذاب در واحدهای ریخته‌گری پیوسته به داخل قالب‌های مخصوص ریخته شده و پس از خنک شدن و انجماد، تختال‌های فولادی با ابعاد و طول‌های دلخواه تولید می‌شوند.

کوره الکتریکی

تولید فولاد به روش کوره الکتریکی، که شامل ذوب مجدد ضایعات آهن و فولاد است، به دلیل محدودیت منابع قراضه و افزایش قیمت آن، امروزه با چالش‌هایی روبروست. برای غلبه بر این چالش، در این روش از آهن اسفنجی استفاده می‌شود. به این ترتیب که همزمان با ذوب این قطعات، مخلوطی از آهن اسفنجی و مواد سرباره‌ساز (مانند کک، بنتونیت، آهک و سایر افزودنی‌ها) از بالای کوره به مذاب اضافه می‌شود. پس از نمونه‌برداری و انجام فرآیند تصفیه با تزریق اکسیژن و حذف ناخالصی‌ها، به ویژه کربن، فولاد مذاب همگن تولید می‌شود. در نهایت، فولاد مذاب در واحد ریخته‌گری به داخل قالب‌های مسی آبگرد ریخته شده و با پاشش آب خنک، به شمش فولادی منجمد تبدیل می‌شود.

کوره القایی

تولید فولاد با استفاده از کوره‌های القایی، اگرچه از مزایایی برخوردار است، اما به دلیل محدودیت‌هایی که در کنترل میزان اکسیژن و حذف فسفر و گوگرد دارد، در صنعت فولاد ایران با چالش‌هایی مواجه است. این محدودیت‌ها می‌توانند منجر به بروز عیوبی در محصول نهایی شوند. با این وجود، روش کوره بلند همچنان به عنوان یک روش رایج در تولید فولاد خام و تختال در سطح جهانی شناخته می‌شود. در ایران، با وجود چالش‌های موجود در روش کوره القایی، استفاده از کوره‌ قوس الکتریکی (به ویژه در مجتمع فولاد خوزستان) به دلیل مزایای متعدد، از جمله قابلیت استفاده از قراضه آهن و کاهش وابستگی به مواد اولیه خاص، توجیه‌پذیر است و نقش مهمی در تولید تختال ایفا می‌کند.

استانداردهای اسلب (تختال)

تدوین و اجرای استانداردهای دقیق در تولید تختال، نقشی حیاتی در تضمین کیفیت، یکنواختی و قابلیت ردیابی این محصول کلیدی ایفا می‌کند. این استانداردها، که توسط سازمان‌های بین‌المللی و ملی تدوین می‌شوند، جنبه‌های گوناگونی از فرآیند تولید تختال را در بر می‌گیرند که از آن جمله می‌توان به ترکیب شیمیایی، خواص مکانیکی، ابعاد، تلرانس‌ها و روش‌های آزمون اشاره کرد.

رعایت این استانداردها، تولیدکنندگان را قادر می‌سازد تا محصولی با کیفیت و مطابق با نیازهای مشتریان خود عرضه کنند. همچنین، استفاده از استانداردهای مدون، امکان مقایسه و ارزیابی کیفی تختال‌های تولید شده توسط شرکت‌های مختلف را فراهم می‌آورد و به مشتریان در انتخاب محصول مناسب یاری می‌رساند.

از جمله استانداردهای مهم در این زمینه می‌توان به استانداردهای ASTM، EN، JIS و DIN اشاره کرد که هر یک مجموعه‌ای از الزامات فنی را برای تولید تختال تعریف می‌کنند. انتخاب استاندارد مناسب، بسته به نوع کاربرد و الزامات خاص مشتریان صورت می‌گیرد

ابعاد استاندارد تختال فولادی

طول این محصولات مابین 4 تا 12 متر است و در کارخانه های تولید کننده عرضی برابر با 650 تا 2000 میلی متر برای آن ها در نظر می گیرند. در این میان یکی از پرکاربردترین عرض های این محصولات 1250 میلی متر است.

کاربردهای اسلب چیست؟

در صنعت فولاد، تختال به قطعه‌ای نیمه‌ساخته و مستطیلی شکل اطلاق می‌شود که از فرآوری شمش فولادی یا از طریق ریخته‌گری پیوسته به دست می‌آید. این محصول، که با نام اسلب نیز شناخته می‌شود، مقطعی متفاوت با شمش و شمشال (مقطع مربعی) دارد و به عنوان ماده اولیه برای تولید ورق‌های فولادی (به‌ویژه ورق‌های نورد گرم) و کلاف‌های فولادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله موارد کاربرد این ورق ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

صنعت حمل و نقل: اسلب، جزء لاینفک در ساخت وسایل نقلیه گوناگون از جمله خودرو، کشتی، هواپیما و قطار است. ورق‌های فولادی حاصل از اسلب، در ساخت بدنه، قطعات داخلی و سایر اجزای این وسایل نقلیه به کار می‌روند.
ساخت و ساز: اسلب در صنعت ساختمان نیز کاربردهای فراوانی دارد. از آن در ساخت اسکلت فلزی ساختمان‌ها، درب و پنجره، نمای ساختمان، نرده و سایر اجزای ساختمانی استفاده می‌شود.
تولید لوازم خانگی: بسیاری از لوازم خانگی که روزانه از آنها استفاده می‌کنیم، از ورق‌های فولادی ساخته شده از اسلب تولید می‌شوند. یخچال، ماشین لباسشویی، اجاق گاز، ظرفشویی و … از این دسته محصولات هستند.
صنایع سنگین: در صنایع سنگین مانند ساخت ماشین‌آلات صنعتی، تجهیزات نفت و گاز، و تجهیزات نیروگاهی نیز از اسلب به عنوان ماده اولیه استفاده می‌شود.
هنر و دکوراسیون: علاوه بر کاربردهای صنعتی، اسلب‌های سنگی به دلیل زیبایی و مقاومت بالا، در هنر و دکوراسیون نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. از این اسلب‌ها در ساخت مجسمه، المان‌های دکوراتیو، و حتی مبلمان استفاده می‌شود.

کارخانه های تولیدکننده تختال

تولید تختال، به عنوان یکی از حلقه‌های حیاتی در زنجیره تأمین فولاد، توسط کارخانه‌های متعددی در سراسر جهان انجام می‌شود. این کارخانه‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و تخصص مهندسین و متخصصان خود، نقش مهمی در تأمین نیاز صنایع مختلف به این محصول ایفا می‌کنند. کارخانه‌های متعددی در سراسر جهان به تولید تختال مشغول هستند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

فولاد مبارکه اصفهان: در این مکان سالانه میلیون‌ها تن تختال تولید می شود و آن را به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد در ایران و خاورمیانه تبدیل کرده است. محصولات شرکت فولاد مبارکه اصفهان در صنایع مختلفی از جمله خودروسازی، لوازم خانگی و ساختمان‌سازی کاربرد دارند.
فولاد هرمزگان: این کارخانه با ظرفیت تولید سالانه ۱.۵ میلیون تن تختال، یکی دیگر از بازیگران اصلی در صنعت فولاد ایران است. تختال‌های تولیدی این شرکت عمدتاً از جنس فولادهای کربنی هستند و در ساخت ورق‌های نورد سرد و گرم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مجتمع فولاد گیلان: این مجتمع با تمرکز بر تولید ورق‌های فولادی، از جمله ورق سیاه، دارای واحدهای ریخته‌گری و تولید تختال نیز است. محصولات فولاد گیلان در صنایع مختلفی از جمله خودروسازی، ساختمان‌سازی و … کاربرد دارند.
شرکت فولاد خوزستان: این شرکت یکی از تولیدکنندگان بزرگ تختال در ایران است و محصولات آن در صنایع مختلفی از جمله نفت و گاز، پتروشیمی و … مورد استفاده قرار می‌گیرند.

علاوه بر این کارخانه‌ها، شرکت‌های دیگری نیز در ایران و سراسر جهان به تولید تختال مشغول هستند که هر یک با توجه به تخصص و ظرفیت تولید خود، نقش مهمی در تأمین نیاز صنایع مختلف به این محصول ایفا می‌کنند.

جمع بندی

اسلب‌ها بر اساس جنس فولاد، ابعاد، خواص مکانیکی و سایر مشخصات فنی، انواع مختلفی دارند. این محصول در صنایع گوناگونی از جمله خودروسازی، ساختمان‌سازی، لوازم خانگی، کشتی‌سازی و … کاربرد دارد. کیفیت اسلب از اهمیت بالایی برخوردار است و تولیدکنندگان همواره تلاش می‌کنند تا محصولی با کیفیت و مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی تولید کنند. قیمت اسلب نیز به عنوان یک محصول نیمه‌نهایی، در صنایع مختلف حائز اهمیت است و می‌تواند تأثیر مستقیمی بر قیمت تمام شده محصول نهایی داشته باشد.